Çocuklar kendilerini, çevrelerindeki kişileri ve yaşadıkları dünyayı oyun aracılığıyla keşfederler. Hayatları boyunca ihtiyaç duyacakları sayısız beceriyi oyun aracılığıyla öğrenir, geliştirir ve güçlendirirler. Gelişimin her döneminde oyun üzerinden çocukların bilişsel, fiziksel, sosyal ve duygusal becerileri desteklenir. Öğrenme, çocukların çevrelerindeki kişiler (ebeveynler, öğretmen, akranlar gibi) ve nesneler üzerinden kurdukları oyunlar aracılığıyla gerçekleşir. Ek olarak, oyunun yaratıcılık, özgüven, işbirlikçilik ve eleştirel düşünme gibi “21. yüzyıl” becerilerini de desteklediği düşünülmektedir (UNICEF, 2018).
Çocukların hayatlarındaki ilk oyun arkadaşlarıysa ebeveynleridir. Oyun aracılığıyla ebeveynlerle olan bağ, kurulur ve güçlenir. Bebekler yaşamlarının ilk aylarında "ce-e" ve sosyal gülümseme üzerinden ebeveynleriyle etkileşime geçer. Gelişim ilerledikçe çevreleriyle iletişim kurma şekilleri ve oyun oynama tarzları değişir.
Oyun sadece çocuklar için değil, ebeveynler için de oldukça faydalıdır. Yapılan araştırmalar, oyun ve okuma üzerinden yaşanan olumlu ebeveynlik deneyimlerinin, anne babaların stres düzeyini düşürdüğüne ve ebeveyn-çocuk ilişkisini güçlendirdiğine işaret etmektedir (Yogman ve ark., 2018).
Ancak, yetişkinler için oyun oynamak hiç kolay olmayabilir. Oyunun yönetimini çocuğunuza bırakmanız ve onun oyununa dâhil olmanız faydalı olacaktır. Oyun süresince dikkatinizi çocuğunuza vererek, onu aktif bir şekilde izleyerek, dinleyerek ve duygularına eşlik ederek devam edebilirsiniz. Oyun zamanının en önemli noktalarından biri, sizin de bu oyundan zevk almanız ve çocuğunuzla karşılıklı olarak keyifli bir vakit geçirmeniz olacaktır. Oyun üzerinden çocuğunuzun kuvvetli olan becerilerini, kişisel tercihlerini ve desteğe ihtiyaç duyduğu alanları öğrenme fırsatınız olacaktır.
Çocukların oyun şekillerinin değiştiği gibi, oynadıkları ve tercih ettikleri oyuncaklar da gelişimsel seviyelerine göre değişkenlik gösterir. Oyuncak seçerken çocuğunuzun gelişimsel düzeyini ve ilgi alanlarını göz önünde bulundurmanız önemli olacaktır.
Her yaş döneminde oyuncak seçimi açısından dikkat edebileceğiniz birkaç nokta vardır. Seçilen oyuncakların “açık uçlu” olması, birden fazla şekilde kullanılabilmesi (ayrılıp tekrar bir araya gelebilen, içe veya dışa doğru çekilebilen) çocuğunuzun bunlarla değişik şekillerde oynayarak yaratıcılığının desteklenmesine yardımcı olur. Ek olarak, yaratıcılığını geliştirebilmek adına kılık değiştirmek için kullanabileceği kostümler de bulundurabilirsiniz.
Yapbozlar, legolar, küpler vb. oyuncaklar aracılığıyla problem çözme ve mantık yürütme becerileri geliştirilebilir. Çocuğunuzun oyuncakları arasında gerçek hayatta gördüklerine benzer (meyve-sebze, mutfak veya tamir araçları, telefon vb.) oyuncaklar da dâhil edebilirsiniz. Ayrıca, çocuğunuzun vücudunu kullanmasını ve hareket etmesini sağlayacak toplar ve sek sek halıları gibi oyuncaklar temin edebilirsiniz. Oyuncakların sadece birkaç kez oynanıp bırakılmasını önlemek adınaysa çocuğunuzun daha uzun süre ilgilenebileceği, pelüş hayvanlar, bebekler vb. oyuncaklar kullanabilirsiniz.
Klinik Psikolog Elçin Ökten
Kaynaklar:
United Nations Children’s Fund (UNICEF), Lego Foundation. Learning through play: strengthening learning through play in early childhood education programmes. UNICEF, New York, October 2018.
Yogman, M., Garner, A., Hutchinson, J., Hirsh-Pasek, K., Golinkoff, R., & Baum, R. et al. (2018). The Power of Play: A Pediatric Role in Enhancing Development in Young Children. Pediatrics, 142(3). https://doi.org/10.1542/peds.2018-2058