1. Beslenme
Vücudun büyümesi, dokuların yenilenmesi ve işlevselliğinin devamı için gerekli olan besin öğelerinin yeterince alınması ve vücutta uygun şekilde kullanılması durumu “yeterli ve dengeli besleme” olarak açıklanabilir. Bunlar bireyin yaşı, cinsiyeti ve içinde bulunduğu fiziksel ortama göre değişiklik gösterebilir.
Sağlıklı ve doğru beslenme 4 ana kavramla açıklanabilir:
1- Dengeli beslenme
2- Yeterli beslenme
3- Çeşitli gıdaları tüketme
4- Sağlığa zararlı gıdalardan kaçınma
2. Stres Yönetimi
Dünyada ve gündelik hayatlarımızda yaşadığımız hızlı gelişim ve değişim, iş hayatına ve sosyal hayata da büyük bir hareketlilik ve hız getirmiştir. Hızla değişen ve gelişen hayat şartları nedeniyle, sosyal bir varlık olan insanın fiziksel ve ruhsal sınırlarının zorlanmaya başlamıştır. Bu sınırların tehdit edilmesi olağandan daha farklı tepkiler vermesine ve bu değişimlere uyum sağlamak için çaba sarf etmesine neden olmaktadır.
Stres etmenlerini 3 başlık altında inceleyebiliriz:
1- Fiziksel: Travma, açlık, gürültü, yoğun egzersiz, cerrahi girişimler vb.
2- Sosyal: Birey-çevre ilişkisi/çatışması
3- Psikolojik: Fiziksel ve sosyal etmenlerin sonucu olarak ya da kendiliğinden ortaya çıkan hayal kırıklığı, izolasyon vb.
Her insanın stres faktörleri farklı olduğu gibi, strese karşı verdiği cevaplar da farklıdır. Stres kontrolü kişiye özgü ve kişinin içindedir. Stresle başa çıkma yöntemleri olarak; gevşeme teknikleri, beden egzersizleri, gerilime sebep olan faaliyetlerden uzak kalma, sosyal faaliyetlere katılma, zihinsel düzenleme ve dönüşüm, davranış değişikliği ve inanç sayılabilir.
Bireysel olarak stresle başa çıkmanın bilinen bir diğer yolu da Braham tarafından geliştirilen bir model olarak bilinen ve yaşam tarzı değişikliğini içeren DKBY modelidir.
D: Değiştir,
K: Kabul et,
B: Boş ver,
Y: Yaşam tarzını yönet şeklindedir.
Değiştir: Bu adım imkân varsa, içinde bulunulan olumsuz durumu değiştirmektir. Olumsuz durum değişirse, bu durumun sebep olduğu stres ortadan kaldırılabilir.
Kabul et: Değiştirilmesi mümkün olmayan koşulların kabul edilmesi temeline dayanır.
Boş ver: Duygusal ve zihinsel açıdan farklı bir kavrayışla olaylara yeni ve farklı bir yorum getirmektir.
Yaşam tarzını yönet: Bu adımda egzersiz, diyet, rahatlama ve duygusal destek gibi yöntemlerle, gelecekte stres oluşturabilecek unsurlar ortadan kaldırılabilir.
3. Fizik Aktivite
Fiziksel aktivitenin ruhsal ve sosyal sağlığımız üzerine olumlu etkileri bulunmaktadır. Egzersiz zamanları bireyin kendine ayırdığı zaman dilimleridir ve yaşama karşı toleransı artırır. Kendini iyi hissetme durumu ve mutluluk oluşturur. Fiziksel aktivite vücut ağırlığının korunması konusundaki etkileri nedeniyle bireylerin toplum içindeki konumu açısından etkilidir. Sağlıklı kas, kemik ve eklem yapısı üzerine olumlu etkileri nedeniyle vücut düzgünlüğünü ve farkındalığını geliştirerek bedeniyle barışık, özgüvenli bireyler yaratır. Bireylerarası iletişim becerilerini geliştirdiği gibi olumlu düşünebilme ve stresle başa çıkabilme yeteneğini de geliştirir.
4. Tinsellik (Spiritüalizm)
Araştırmalar kişilerin tinsel inançlarının, sağlıklarını, yaşam sürelerini ve fiziksel hastalıklarının iyileşmesini pozitif olarak etkileyebildiği göstermiştir. Bazı inançlar, sağlıkta risk oluşturan tütün kullanımı, alkol kullanımı, riskli cinsel davranışlar gibi davranışlara karşı spesifik yasakları kapsar. Kişinin bedenine bakması, bedensel anlamın yanında tinsel yanının da olması sağlığının gelişimini destekler. İnsanın tinsel yönü, fiziksel, duygusal, sosyal yönü kadar önemlidir ve bu boyutlarla ilişkilidir. Bireylerin sağlık ve hastalık davranışlarını sorgulamada, değişimlere uyum sağlamada, sorunların üstesinden gelebilme becerisi kazanmada, yeniden iyileşme gücü bulmada ve geleceğe karşı umut duymada tinselliğin olumlu etkisi olduğu bilinmektedir.
5. Kişilerarası İlişkiler
İnsan davranışlarının büyük çoğunluğu genelde kişilerarası ilişkiler yoluyla şekillenmekte, sürdürülmekte ve değişmektedir. Yaşam boyu başarıya ulaşmada, mutlu ve verimli olmada "insanlar arası ilişkiler" büyük rol oynamaktadır.
Referanslar:
1. 15 Daily Habits To Improve Life And Create More Joy, Health & Vitality. https://mamafindsherway.com/15-daily-habits-to-improve-life-have-more-joy-health-and-vitality/
2. Bozhüyük A, Özcan S, Kurdak H, Akpınar E, Saatçı E, Bozdemir N. Sağlıklı Yaşam Biçimi ve Aile Hekimliği. TJFMPC, 2012; 6:13-21.