Tikler ve Tourette Sendromu Hakkında Bilinmesi Gerekenler Paylaş Büyüsün Canlı Yayınında

Paylaş Büyüsün toplumda farkındalık uyandırılması ihtiyacı bulunan başlıklar ve güncel sorunlarla ilgili buluşmalarını sürdürüyor. Son olarak 7 Ocak Perşembe günü Tik Bozuklukları ve Tourette Sendromu'nun ele alındığı bir canlı yayın buluşması gerçekleştirildi. Tik ve Tourette Sendromu Gönüllüleri'nden Can Köse ve Dr.Özlem Çakıcı'nın katıldığı programda konuyla ilgili en çok merak edilen soruların yanıtları paylaşıldı.

Psikiyatri uzmanı Dr. Özlem Çakıcı ve Türkiye Tik ve Tourette Sendromu Gönüllüleri'nden (TTSG) Can Köse Paylaş Büyüsün canlı yayınında bir araya geldi ve tikler ve Tourette Sendromu'yla ilgili sıkça sorulan sorular üzerine konuştular. 2015 yılında kurulan ve Tourette Sendromu konusundaki farkındalığı arttırmayı amaçlayan TTSG'nin danışmanlığını Dr.Özlem Çakıcı ve Dr.Yankı Yazgan yapıyor. Canlı yayın buluşmasına Yankı Yazgan da yorumlarıyla katıldı.

Kendisi de Tourette Sendromu hastası olan Can Köse, yaptığı açış konuşmasında, etkinliğin TTSG'nin faaliyetlerinin bir parçası olduğunu belirterek insanların kafalarındaki soruları yanıtlamak ve Tourette Sendromu hakkında farkındalığı artırmak istediklerini vurguladı. Dernek çalışmalarından kısaca bahseden Köse, herkesin sormak istediği ve merak edilen soruları derlediğini, bunun sonrasında izleyicilerden gelen soru ve yorumlarla devam edeceklerini söyledi. Canlı yayın Dr.Özlem Çakıcı'nın uzman değerlendirmeleri ve Can Köse'nin kendi deneyimlerini paylaştığı bir akışla devam ederken üzerinde durulan soru ve başlıklar şöyle gelişti:

TİK BOZUKLUĞU ve TOURETTE SENDROMU NEDİR?

Tourette Sendromu tiklerle karşımıza çıkıyor, bunlar genetik olarak aynı kökenden geliyor. Tikler; kaslar ya da hareketlerin veya seslerin istemsiz ve hızlı biçimde tekrarlanması olarak gözleniyor. Tourette Sendromu bunu kapsayan bir üst grup; eğer yalnızca hareket ya da yalnızca ses tiki varsa, bu Tik Bozukluğu olarak niteleniyor. Hem ses hem de hareket tikleri, belli bir süre boyunca bir arada bulunuyorsa bu durum Tourette Sendromu olarak tarif ediliyor. Yani her Tik Bozukluğu, Tourette Sendromu olmuyor; çünkü tikler çok sık rastlanan ve zaman içinde hafifleyen ya da geçen bir bozukluk olabiliyor.

TOURETTE SENDROMU'NUN KESİN BİR TEDAVİSİ VAR MI?

En başta yanıtlanması gereken soru “tedavi ediliyor mu?” sorusu. Tik Bozuklukları ve Tourette Sendromu hastalığı tedavisinde kriter tiklerin şiddeti ve kişiyi ne kadar rahatsız ettikleri. Çünkü zaman zaman şiddeti ve sıklığı azalabiliyor. Ancak kişinin yaşamını etkileyen ve rahatsızlık veren durumlarda tedaviye yöneliniyor. İlaç seçeneklerinden terapi seçeneklerine geniş bir yelpazede tedavi yöntemleri bulunuyor ve bu kişinin durumuna göre tarif ediliyor. Genel bir tedavi metodu önerilemiyor. Genel seyrinde çocuklukta başlayan sendrom, ergenlik döneminde pik yapıyor ve sonrasında da hafiflemeye başlıyor. Rahatsızlık vermediği durumlarda tedavi edilmesi gerekmiyor.

TİKLERDEN TAMAMEN VE HIZLI BİR ŞEKİLDE KURTULMAK MÜMKÜN MÜ?

Çok hızlı ve kesin sonuç getiren bir tedavisi olduğunu söylemek doğru olmaz.

DBS, AKUPUNKTUR VE HOMEOPATİ TOURETTE SENDROMU İÇİN ETKİLİ MİDİR?

Pek çok yöntem olabilir, ama tedavi için kılavuzlara göre karar veriliyor. Bunlar çalışmaları yapılmış, etkinliği kanıtlanmış olan seçenekler oluyor, hekimler bu yöntemlerle çalışıyor. Alternatif tedavilerde işe yararlılık tesadüfi düzeyde.

Tıbbi açıdan, dirençli olgularda Derin Beyin Stimülasyonu (DBS) geçerliliği olan bir yöntem, ancak ilk sırada değil. Akupunktur ve homeopati öncelikli ve etkinliği kanıtlanmış seçenekler değil. Her durumda hekimin tıbbi öncelikleri belirlemesi en doğrusu.

İLAÇLAR ETKİSİZ YA DA ZARARLI OLABİLİR Mİ?

Aileler çocuklarının ilaçlardan zarar gördüğünü, ilaçların onları olumsuz etkilediğini ya da kısa ve uzun vadede yan etkileri olacağını düşünebiliyor. Bu endişeler haksız olmamakla birlikte bu alanda kullanılan ilaçlar psikiyatrinin diğer alanlarında da kullanılan, uzun yıllardır etkinliği kanıtlanmış, test edilmiş ilaçlar. İlaç kullanma ölçütü, tiklerin o andaki rahatsız ediciliği ve yaşama engel olması. Elbette her ilaç için riskten bahsedilebilir, ilaç tedavisi için karar artı ve eksi hesabı yapılarak verilir. Olumsuz durum ortaya çıktığında ya da olumlu etkisi olmadığında ilaç kesilebilir.

TOURETTE SENDROMU İLE BİRLİKTE GELENLER: DEHB, OKB, DİSLEKSİ…

Tourette Sendromu tiklerle karakterize olmakla birlikte çoğu zaman bir paket halinde gelebilir. Burada en sık görülen Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB). Bunun yanında Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), disleksi, öğrenme güçlükleri, kaygı bozuklukları, depresyon... eşlik edebilir. Bu sorunlar çoğu zaman tiklerden daha rahatsız edici olabiliyor. Yalnızca tikle gelindiğinde buna odaklanılırken, diğer bulgular da gözlenirse onlar da tedavide hedef alınıyor. Şiddetine ve kişinin yaşantısını etkilemesine göre tedavi tercihleri düzenleniyor. Burada daha çok öncelikli olarak hangisinin diğerine yol açtığı ya da neyin sonucu olduğu üzerinde değil hangisinin tedavi edileceği üzerinde duruluyor.

AİLELER TİKLERLE İLGİLİ NE YAPMALI?

Ailelerin hoşgörülü olması ve Tik Bozukluğu ya da Tourette Sendromu olan hastanın durumunu iyi anlaması önemli. Kimi zaman rahatsızlık verici düzeyde yapılan tikler dışarıdaki sosyal baskı ortamında kontrol altına alınmaya zorlanıyor ve daha çok ev ortamında artıyor. Buna uygun ortamlar inşa etmek önemli, çünkü tiklerin baskılanması, sonrasında daha şiddetli bir biçimde ortaya çıkmalarına sebep oluyor. Dış etkenler tiklerin alevlenmesini ya da yatışmasını engelleyebiliyor, gündelik stres ve aile içi gerilim olumsuz etkide bulunabiliyor.

OKULDA VE SOSYAL HAYATTA NELER ÖNEMLİ?

Genel olarak akademik başarı için uygun ortamlar yaratılması önemli. Tikleri nedeniyle sınıfta dışlanan, odaklanma sorunu yaşadığı için ders çalışamayan, derste verdiği rahatsızlık nedeniyle suçluluk duyan ya da sınavda yazamadığı için başarısız olan hastalar için üretilmiş çözümler var ve bunların yaygın bir biçimde bilinmesinin sağlanması, okul ve diğer ortamlarda talep edilmesi gerekiyor.

Okullarda rehberlik öğretmenleri ve sınıf öğretmenleriyle görüşülerek bunun sınıfta açıklanması ve ona uygun davranılmasının sağlanması olumlu sonuçlar veriyor. Tourette Sendromu olan kişilerin ayrı bir odada gözetmen eşliğinde sınava girme hakkı var, üniversitelerde engelli servisleri var… bunların da talep edilmesi ve düzenlenmesi gerekiyor.

TOURETTE GÜNDELİK HAYATI YA DA GELECEK HAYALLERİNİ ETKİLER Mİ?

Tikler ya da Tourette Sendromu hastaları çok geniş bir yelpazede etkileniyor, kimilerinin çok hafif geçirdiği ve hatta zamanla iyileştiği gözleniyor. Ama şiddetli seyreden örneklerde kişinin ciddi bir çaba göstermesi, mücadele vermesi gerekiyor. TTSG gibi organizasyonlarda bu konudaki gelişmeleri paylaşmak, kendi deneyimlerini ve bulduğu çözümleri paylaşmak ve hakları, sosyal dışlanmaya karşı yapılabilecekleri geliştirmek, bu mücadelenin toplumsal yarar da sağlayarak yapılabileceğinin örneğini oluşturuyor.

TOURETTE SENDROMU'NUN KİŞİYE SAĞLADIĞI AVANTAJLAR VAR MI?

Sanat, spor gibi özel yetenek gerektiren kimi alanlarda Tourette Sendromu hastası örnekler var ve bu durumları hastalığın sağladığı bir avantaj olarak görülebiliyor. Hastaların bu yönde de durumlarını incelemeleri ve kendilerini bu alanlarda geliştirmeyi gözetmeleri hastalığın seyrine yaptığı katkıyla da birlikte önem taşıyor. Müzik ya da spor gibi alanlara yönelim, bu kişilerin rahatlamasına ve tiklerinin azalmasına neden olabiliyor.

YAŞLA BİRLİKTE TİKLERİN AZALMASININ NEDENİ NEDİR?

Beyin yapısı değişiyor, ergenlik sürecinde artmasının sebebi de bu gelişimin evreleri. Değişimin temel olarak beynin hareket sistemini yöneten kısmıyla ilgili olduğu düşünülüyor. O bölgenin yapılanması/gelişimi tamamlandığında azalabiliyor; bu da beynin geliştiği ve tam olgun halini aldığı bir aşamaya denk düşüyor. Başka sebepleri de olabilir, ama genel kabul görmüş açıklama bu.

TOURETTE SENDROMU GENETİK BİR HASTALIK MI?

Nasıl oluştuğu net değil, ama genetik faktörler var. Çevresel faktörler ve anne karnındaki etkileşimle de ilgili olduğu söyleniyor. Erkeklerde daha sık görülüyor.

TANI İÇİN NEREYE BAŞVURULACAK?

18 yaş altında çocuk psikiyatristlerine, daha sonraki yaşlarda yetişkin psikiyatristlerine başvurulması gerekiyor.

TTSG'YE NASIL ULAŞILABİLİR?

Facebook: https://www.facebook.com/touretteturkiyegonulluleri

Instagram: https://www.instagram.com/turkiyetiktourette/

Facebook'ta Türkiye Tik ve Tourette Sendromu Gönüllüleri sayfası var, instagram ve youtube hesapları da bulunuyor. Bir dizi konferans ve toplantı düzenleyen gönüllüler, pandemi nedeniyle buluşmalarını online yapmaya geçmiş durumda ancak sosyal medya üzerinden bu etkinlikler takip edilebilir.

Canlı yayın linkine buradan ulaşabilirsiniz.