Narsisizmden Kaçınarak Kendine Özsaygısı Olan Çocuklar Yetiştirmek Mümkün mü?

Çocukları narsistleştirmeden özgüvenlerini geliştirmek mümkündür ancak bu, düşünce ve özen gerektirir.

Batı ülkelerinde bireyselliğe giderek daha fazla değer verilirken, ebeveynler çocukların özsaygılarını artırma konusunda giderek daha fazla endişe duymaya başladılar. Özsaygı önemli olsa da, ebeveynlerin bunu nasıl aşılayacağına dair kafası karışık olabilir; örneğin çocuklarını övmek onusunda aşırıya kaçabilir, bu da çocukta narsisizme (özseverliğe) yol açabilir.

Narsisizm (özseverlik) sadece abartılı bir özsaygı biçimi değildir; ikisi oldukça farklı kavramlardır. Araştırmacılar burada 3 temel karşıtlık tanımlar: İllüzyona karşı gerçekçilik, üstünlüğe karşı büyüme ve kırılganlığa karşı sağlamlık.

İllüzyon/Gerçekçilik

Narsist çocuklar kendileri hakkında gerçekçi olmayan olumlu görüşlere sahiptir ('illüzyon'). Örneğin, 11 yaşındaki narsist bir çocuk tereddüt etmeden, üniversiteden nükleer fizik ve beyin cerrahisi dereceleri ile mezun olur olmaz cumhurbaşkanı olacağından emin olduğunu paylaşabilir. Bir araştırma parçasında, narsist çocukların, zorlu bir yapbozu tamamlayamasalar bile, hala olağanüstü derecede iyi performans gösterdiklerine inanıyor olduklarına değinilmektedir. Yetişkin narsistler ise, IQ puanları ortalama olsa bile kendilerini dahi olarak görebilirler, grup performansını bozsalar bile üstün liderler olduklarını düşünürler ve diğerleri aynı fikirde olmasalar bile çekici olduklarına inanırlar.

Buna karşılık, benlik saygısı yüksek olan çocukların olumlu ama gerçekçi bir benlik görüşleri vardır ('gerçekçilik'). Bu çocuklar performanslarını narsist çocuklar kadar abartmazlar.

Ebeveynler için ipuçları:

Yapın: Çocuklara karşı gerçekçi olun. Çocuklar olumsuz geribildirimden çok, olumlu geribildirimi tercih etseler bile, orta düzeyde olumlu geribildirim, şişirilmiş övgüden daha iyidir. Bir testte, ebeveynlerinden gerçekçi övgü alan çocuklarda daha az depresif belirtiler görüldüğü belirtilmiştir.

Yapmayın: Çocuğu veya eylemlerini tanımlarken “inanılmaz” ve “harika” kelimelerini kullanmak gibi abartılı övgüler sunmayın - örneğin, “İnanılmaz derecede iyi yaptınız!” Bir çalışmada, ebeveynleri onlara abartılı övgü teklif eden çocukların 6, 12 ve 18 ay sonra narsisistik özellikler gösterme olasılıkları daha yüksek bulunmuştur.

Üstünlük/Büyüme

Narsist çocuklar diğerlerinden daha iyi olmaya çalışırlar, diğer çocukları küçük görürler ("üstünlük"). Başkaları için çok az ilgi, endişe veya empati hissedebilirler. Buna karşılık, yüksek benlik saygısı olan çocuklar, diğerlerinden daha iyi performans göstermekten (“büyüme”) ziyade kendilerini geliştirmeye daha fazla ilgi duyarlar.

Ebeveynler için ipuçları:

Yapın: Çocukların çabalarını ve stratejilerini övün (örneğin, “Bunu yapmanın iyi bir yolunu buldun!”). Çocuklar başarısız olursa, deneyimlerinden neler öğrenebileceklerini ve nasıl yardım isteyeceklerini onlarla tartışın.

Yapmayın: Çocuklara, diğer çocukların önüne geçmeleri için baskı yapmayın. Çocukları popülerlik için çabalamaya zorlamayın (örneğin, sosyal medyada daha fazla beğeni/arkadaşın olumlu bir nicelik olduğunu göstermeyin veya daha az beğeni/arkadaşın onaylanmadığını göstermeyin).

Kırılganlık/Sağlamlık

Narsist çocuklar duygusal kırılganlık gösterirler. Deneyler, bu tür çocukların olumsuz geribildirim aldıklarında, kendileriyle ilgili hayal kırıklığı hissettiklerini ve utanç (örneğin kızarma) gösterebildiklerini göstermektedir. Buna öfkeli veya agresif bir şekilde tepki verebilirler ve zamanla utanç, endişe ve depresyona dönüşebilir. Buna karşılık, benlik saygısı yüksek olan çocuklar daha fazla duygusal sağlamlık gösterirler. Başarısızlık karşısında kendilerini değerli hissedebilirler.

Ebeveynler için ipuçları:

Yapın: Çocuklara koşulsuz saygı gösterin–başarısız olduklarında bile onları kabul edin. Bir deneyde, çocuklar başkaları tarafından koşulsuz olarak kabul edildikleri ve değer verildikleri zamanları düşünmeye davet edildi. Bu çocuklar kısa bir süre sonra bir okul karnesi aldıklarında, kötü sonuçlardan utanç duyma olasılıkları daha düşüktü. Çocuklar yaramazlık yaparsa, davranışlarını düzeltin, ancak aynı zamanda sıcak ve kabul edici olun.

Yapmayın: Çocuklar öne çıktıklarında veya ortalama performans sergilediklerinde hayal kırıklığına uğradıklarında veya düşmanca davrandıklarında onlarla gurur duymayın. Ebeveynleri bunu yapan çocukların, başarıdan sonra kendini yüceltme ve başarısızlıktan sonra kendini değersizleştirme gibi narsisistik özellikler gösterme olasılığı daha yüksektir.

Kaynak: Brummelman E, & Sedikides C (2020), Raising children with high self-esteem (but not narcissism), Child Development Perspectives